Hàng trăm tấn rác từ bãi rác Cam Ly ập xuống thung lũng - Ảnh: MAI VINH

Một dấu hỏi lớn được đặt ra cho tỉnh Lâm Đồng về vấn đề xử lý rác thải trong tiến trình xây dựng đô thị xanh - thông minh đối với TP Đà Lạt, một mục tiêu đã được xác lập trong nghị quyết của tỉnh.

Các sự cố môi trường xuất phát từ bãi rác Cam Ly xảy ra thường xuyên trong quá trình tồn tại của bãi rác này, và tần suất dày thêm trong thời gian gần đây. 

Trận sạt lở khiến hàng nghìn tấn rác ập xuống vườn nhà dân vào tháng 8-2019 chưa kịp khắc phục thì bãi rác này lại bốc cháy không thể kiểm soát, khiến khói độc tràn vào trung tâm TP. 

Và lần này là sự cố sạt lở núi rác tương tự như từng xảy ra vào năm 2019. Chiếu theo quyết định 64/2003/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, bãi rác Cam Ly thuộc các cơ sở gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng.

Chính sự tồn tại của bãi rác này ở trên một đỉnh đồi ngay trong nội ô Đà Lạt hàng chục năm qua đã là sự bất hợp lý tiềm ẩn những rủi ro về môi trường. 

Bãi rác Cam Ly cách trung tâm TP chỉ 3km, không phải là bãi rác nhỏ, xử lý rác cho đô thị có quy mô tương đối lớn với hơn 400.000 dân, chưa tính lượng khách du lịch lưu trú hơn 10.000 người/ngày. 

Mỗi ngày, bãi rác này bắt buộc phải nhận 200 tấn rác chưa được phân loại, được ép nén sơ sài để xử lý bằng cách không thể cũ kỹ hơn: chôn lấp.

Năm 2015, bãi rác Cam Ly quá tải phải đóng cửa khi tại đây đã chôn lấp hở hơn 300.000 tấn rác. Rác thải rắn của Đà Lạt được chuyển tới nhà máy xử lý chất thải ở xã Xuân Trường, cách trung tâm Đà Lạt khoảng 20km. Tuy nhiên từ năm 2017 đến nay, do nhà máy xử lý chất thải ở Xuân Trường không xử lý hết nên rác thải lại được chuyển về bãi rác Cam Ly.

Lúc này, khi không chỉ người dân trong nước mà cả du khách và nhiều tổ chức quốc tế đang nhìn nhận Đà Lạt là đô thị xanh, điểm đến hấp dẫn thì chính bản thân TP này lại loay hoay xử lý rác, một vấn đề rất cơ bản về môi trường, quy hoạch và vận hành đô thị.

Cùng là một điểm đến du lịch như Đà Lạt nhưng Cù Lao Chàm (TP Hội An, tỉnh Quảng Nam) đã khiến du khách phải trầm trồ bởi có bước tiến lớn trong việc xử lý rác. Đảo nhỏ ấy đã trở thành một điểm đến không nilông và tương lai sẽ trở thành một nơi không rác thải. 

TP di sản Hội An đang xem cách xử lý rác của Cù Lao Chàm như một mô hình cần nhân rộng để không chỉ sạch, ngăn nắp mà còn đạt đến một tầm cao trong ứng xử với rác và môi trường.

Quay lại phố núi, Đà Lạt dẫu đang đi chậm hơn nhưng vẫn là một kỳ vọng đáng tin tưởng trong quá trình xây dựng đô thị xanh - thông minh, có cách ứng xử với rác tương xứng với mức ưu đãi của khí hậu và thiên nhiên nơi đây.

Khi một người mẹ bảo dọn nhà đón khách, các thành viên trong nhà sẽ hiểu ý ưu tiên làm sạch khu vệ sinh. Nếu khách khó chịu vì điểm tế nhị ấy thì gia chủ mất mặt. Với một đô thị đáng sống như Đà Lạt và đang là điểm đến của 7 triệu lượt khách/năm, có lẽ không nên tiếp tục mang tiếng xấu chỉ vì các sự cố rác thải.